Biblioteka Res Facta Nova
BIBLIOTEKA RES FACTA NOVA nawiązuje do serii wydawniczej ukazującej się w latach 1970-1988 pod nazwą BIBLIOTEKA RES FACTA:
tom 1: Horyzonty muzyki, red. Józef Patkowski, Anna Skrzyńska, Kraków 1970.
tom 2: Leonard B. Meyer, Emocja i znaczenie w muzyce, przeł. Antoni Buchner, Karol Berger, Kraków 1974.
tom 3: Luigi Rognoni, Wiedeńska szkoła muzyczna. Ekspresjonizm i dodekafonia, przeł. Henryk Krzeczkowski, Kraków 1978.
tom 4: Michał Bristiger, Związki muzyki ze słowem. Z zagadnień analizy muzycznej, Kraków 1986.
tom 5: Carl Dahlhaus, Idea muzyki absolutnej i inne studia, przeł. Antoni Buchner, Kraków 1988.
BIBLIOTEKA RES FACTA NOVA to seria interdyscyplinarna, służąca
wzbogaceniu polskiej humanistyki o refleksję dotyczącą muzyki. Wydawanym
w jej ramach książkom – pracom polskim oraz przekładom wybitnych dzieł
zagranicznych – przyświeca idea syntezy różnych dziedzin sztuki i nauki.
Przypomina ona o dwóch prawdach: że muzyki nie można oderwać od
kształtującej ją kultury, i że nie sposób wyobrazić sobie żywotnej
kultury, która mogłaby się obyć bez muzyki i namysłu nad nią.
Rada Programowa BRFN: Dariusz Czaja, Marcin Gmys, Alicja Jarzębska,
Ryszard Koziołek, Leszek Polony, Maria Poprzęcka, Zbigniew Skowron,
Tadeusz Sławek, Władysław Stróżewski, Marta Szoka, Marcin Trzęsiok.
Pierwszy tom BRFN to: Człowiek, miłość i muzyka Constantina Florosa w tłumaczeniu Marcina Trzęsioka.
W książce Floros przywraca zmarginalizowane w XX wieku humanistyczne
aspekty muzyki. Wychodząc od pytania o znaczenie muzyki w ogóle,
rozprawia się z przestarzałymi wyobrażeniami, takimi jak pojęcie „muzyki
absolutnej”. Opierając się na nowych badaniach interdyscyplinarnych
oraz na licznych, często nieznanych, dokumentach, wykazuje, że
muzycznych arcydzieł, od Monteverdiego do Berga, można słuchać jako
dźwiękowego języka miłości: że muzyka Mozarta zawiera cały repertuar
figur wyrażających czułość, że w dziełach Schumanna znaleźć można ukryte
przesłania dla Clary Wieck, że w dramatach muzycznych Wagnera człowiek,
miłość i muzyka tworzą nierozdzielną jedność, że opera „Salome”
Straussa jest wyrazem psychopatologii miłości. Ponadto temat „muzyki
humanistycznej” poruszony zostaje w kontekście innych twórców, m.in.
Holsta, Messiaena, Stockhausena. Człowiek, miłość i muzyka to
książka wcześniej nie tłumaczona na język polski. Jest to pozycja, która
może wzbudzić zainteresowanie zarówno specjalistów, jak i amatorów. Jak
pisze tłumacz, Marcin Trzęsiok: "Oby ta książka trafiła do wszystkich,
którzy słyszą w muzyce coś więcej, niż tylko enigmatyczną architekturę
form dźwiękowych. Jako że sam taki rodzaj humanistycznej teorii muzyki
staram się na własną miarę uprawiać, Constantin Floros jest od lat
jednym z moich mistrzów. Cieszę się, że mogę teraz symbolicznie spłacić
swój dług wobec niego."
Constantin Floros (ur. 1930) studiował muzykologię, historię sztuki,
filozofię i psychologię na Uniwersytecie Wiedeńskim oraz kompozycję i
dyrygenturę w wiedeńskiej Hochschule für Musik. Stopień doktora uzyskał w
1955 roku, habilitował się w 1961 roku. Doktor honoris causa wielu
uczelni. Opublikował ponad trzydzieści książek, między innymi monografie
Johannesa Brahmsa, Antona Brucknera, Piotra Czajkowskiego, Gustava
Mahlera, Albana Berga oraz „Eroiki” Ludwiga van Beethovena. Prowadzi
badania interdyscyplinarnie i apeluje o otwarcie się muzykologii na inne
dyscypliny.
Informacje na stronie PWM
Nagranie rozmowy z udziałem Teresy Maleckiej, Ryszarda Koziołka, Marcina Gmysa, Marcina Trzęsioka oraz Anny Tenczyńskiej (prowadzenie).
Drugi tom BRFN to Dzieła muzyczne w muzeum wyobraźni. Esej z filozofii muzyki Lydii Goehr w tłumaczeniu Zbigniewa Białasa.
Książka Lydii Goehr to w ostatnich dziesięcioleciach jedna z najczęściej
cytowanych prac z zakresu filozofii muzyki. Autorka wykazuje w niej
ograniczenia metody analitycznej, które przekracza, wprowadzając
perspektywę historyczną. Centralnym zagadnieniem publikacji jest pojęcie
„dzieła” muzycznego, które okazuje się historycznie uwarunkowanym
fenomenem skrystalizowanym około 1800 roku. Wtedy też narodziły się
funkcjonujące do dziś normy i zwyczaje charakteryzujące praktyki
społeczne związane z muzyką klasyczną. Zagadnienie to ukazane zostaje w
szerokim kontekście dziejowym, sięgającym wstecz do czasów starożytnych
oraz w przód – do nurtów eksperymentalnych XX wieku. Epoka, w której
pojęcie „dzieła” zyskało funkcję normatywną, jawi się w tym świetle jako
względnie krótka i przemijająca już faza w procesie przemian kultury.
Autorka porusza na tym tle m.in. problem autentyczności wykonawstwa na
dawnych instrumentach, dokonując krytyki ideału „wierności dziełu”
(„Werktreue”).
Lydia Goehr (ur. 1960) – profesor filozofii na Uniwersytecie Columbia. W
swoich badaniach naukowych zajmuje się nie tylko XIX-i XX-wieczną
filozofią, ale i filozofią muzyki, filozofią historii, estetyką, teorią
krytyczną. Poza „Dziełami muzycznymi w muzeum wyobraźni” opublikowała
książki: „Quest for Voice: On Music, Politics, and the Limits of
Philosophy” (1998), „Elective Affinities: Musical Essays on the History
of Aesthetic Theory” (2008), „Red Sea – Red Square – Red Thread: A
Philosophical Detective Story” (2021) i wiele artykułów. Współredaguje
książki naukowe i serię „Columbia Themes in Philosophy, Social
Criticism, and the Arts”.
Informacje na stronie PWM
Nagranie rozmowy z 26.06.2023 z udziałem Lydii Goehr, Agnieszki Draus, Krzysztofa Guczalskiego, Ryszarda Lubienieckiego, Zbigniewa Białasa oraz Ewy Schreiber (prowadzenie)
Trzeci tom BRFN to Muzyka doświadczenia. Eseje i studia autorstwa Marcina Trzęsioka
Począwszy od XIX wieku, sztuki stają się terenem próbowania nowych form
duchowości (które, paradoksalnie, okazują się często nowoczesną mutacją
przekonań towarzyszących człowiekowi od tysiącleci). Wizje artystów, w
świecie sztuk akceptowane, gdzie indziej spotkałyby się z krytyką ze
strony dwóch spolaryzowanych frakcji, które wyłoniły się u progu
nowożytności – nauki i religii. Epoka owych prób nie jest bynajmniej
zamknięta: tym, co romantycy i moderniści zostawiają nam w spadku, jest
przede wszystkim zadanie eksploracji tajemniczych powiązań umysłu i
świata. Artyści dwóch ostatnich wieków czerpali bowiem swe intuicje
wprost z doświadczenia i twórczej wyobraźni, a przy tym nie stronili od
teorii – w gmatwaninie przeżyć starali się odnaleźć jakiś porządek. W
procesie określania natury tego porządku szczególną rolę odegrała
muzyka: sztuka dynamicznej współzależności i przeszywającej
bezpośredniości.
Zamieszczone w książce teksty rozważają te problemy z różnych
perspektyw. To interdyscyplinarne studia o muzykach, pisarzach,
filozofach i ludziach nauki, których wysiłki służyły artykulacji sensu
postoświeceniowego doświadczenia świata w medium sztuki, a zwłaszcza
muzyki.
Informacje na stronie PWM
