Pamięci Redaktorów pisma Res Facta / Res Facta Nova

Zagajenie zebrania Redakcji „Res Facta Nova” w dniu 26 września 2007

1967-2007

Nasze zebranie Redakcji „Res Facta Nova” w dniu dzisiejszym jest bardzo szczególne,
a nie jest to zwrot konwencjonalny. Zebranie odbywa się bowiem czterdzieści lat od założenia, na
wniosek Mieczysława Tomaszewskiego, dyrektora Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, naszego czasopisma
w 1967 roku w Krakowie. Nazwaliśmy je wówczas z niemałą premedytacją „Res
Facta”, odwołując się do rzadko stosowanego teoretycznego terminu muzyki dawnej, którego ówczesne
władze nie były w stanie zrozumieć. Dodatkową osobliwością był fakt, iż nie mieliśmy licencji na to
czasopismo, co oznaczało, że nie podlegaliśmy kontroli czasopism; nawet nie staraliśmy się o tę rzecz,
wówczas ani możliwą, ani dla nas pożądaną. Wydawaliśmy każdy numer jako osobną książkę. W Krakowie
zostało wydanych dziewięć takich tomów „Res Facta” i jeszcze kilka książek towarzyszących.
Później, po 1989 roku, czasopismo zaczęło wychodzić jako „Res Facta Nova” w Poznaniu,
najpierw w Ars Nova, a od drugiego numeru (1994 r.) w zasłużonym, historycznym Poznańskim
Towarzystwie Przyjaciół Nauk, dochodząc w 2007 roku do tomu 9(18). W 1989 roku, już po zmianie
ustrojowej, z wielu miejsc docierały do nas głosy, że „«Zrobiona Rzecz» była
niezła”. Poszliśmy zatem dalej tą samą drogą, choć biegła ona teraz w całkowicie odmiennym
pejzażu kulturowym, wymagającym naturalnie orientacji w zmienionych już przepisach drogowych.
W okresie krakowskim opuściła nas Nelka – Nelly Gorska, która wyjechała jako pani Gelmetti
na stałe do Włoch. Jako sekretarz redakcji od pierwszego numeru działała jak cyklon na wiosnę, co było
cenne i konieczne na początku niełatwej działalności nas wszystkich, czterech redaktorów. Po niej,
w drugiej fazie, to stanowisko piastowała Ludomira Stawowy, później pani Zosia – Zofia
Sokołowska, wreszcie Jerzy – Jerzy Stankiewicz, który prowadził sekretariat aż do końca okresu
krakowskiego. Trzej niezastąpieni współpracownicy, trzy odmienne etapy rozwoju i klimaty,
a razem z tamtym pierwszym dające cztery różne okresy, tak różne jak cztery pory przyjaźnie
spędzonego roku. W 1980 roku odszedł od nas Stefan – Stefan Jarociński – gwarant
wewnętrznej a nieustannej pogody w naszym zespole redakcyjnym, promieniujący swym uwielbieniem
kultury polskiej i francuskiej. Pozostaliśmy w trójkę – Michał, Mieczysław i Józef
– bez niego. Do redakcji dołączył w okresie krakowskim Florian – Florian Dąbrowski, Jan
– Jan Stęszewski oraz Zygmunt – Zygmunt Mycielski. Każdy z nich wniósł do czasopisma coś
tak osobistego, że trudno mi teraz określić tę alchemię duchową, która przemieniała to, co indywidualne,
w to, co zbiorowe. Wydaje mi się, że „Res Facta” nie straciła przy tym „składu
genetycznego” początkowej tożsamości. Zygmunt opuścił nas w 1987 roku. Nie znam człowieka,
którego mądre milczenie tak wiele by znaczyło i tak wiele sensu moralnego by gwarantowało. Zygmunt
przyglądał się z zaciekawieniem nawet tym ideom muzycznym, z którymi się mało utożsamiał, bo
nigdy nie potępiał czegoś bez rozpoznania, czym to właściwie jest. Florian zmarł w 2002 roku. On
zapewniał redakcji niezawodną równowagę wewnętrzną i działał swą naturalną dobrocią charakterystyczną
dla ludzi nieposzlakowanych. Nikt go już nie był w stanie w tym zastąpić. W okresie poznańskim
doszedł do grona redakcyjnego Maciej – Maciej Jabłoński, który piastował początkowo funkcję sekretarza,
rychło jednak przejął również funkcję redaktora; oraz Dorota – Dorota Maciejewicz. W ten sposób
powiększała się liczba współdziałających w naszej redakcji pokoleń. Wspomnę jeszcze o dwóch
muzykologach, których wezwaliśmy do współpracy w naszej – by tak rzec – europejskiej
potrzebie. Paolo Emilio – Paolo Emilio Carapezza – pospieszył ku nam z najdalszego
południowego krańca Europy, z Palermo na Sycylii, czy jak, kto woli – z Italii, zaś Helen
– Helen Geyer – z Weimaru, z miasta Goethego, czy jak, kto woli – z Niemiec.
Są oni z nami i dzisiaj. Od samych początków był w zespole Józef – Józef Patkowski,
wnosząc swą niezłomną wiarę w awangardowy rozwój nowej muzyki. Wymagał w tej dziedzinie od twórców
osobistego idealizmu, co było nam wszystkim również bardzo bliskie. Opuścił ten nieidealny świat w 2005
roku.

W naszym dzisiejszym gronie i w takim dniu jak ten obecny, możemy sobie powiedzieć, że
przyjaciele i koledzy, o których tu mówiłem, obdarzyli wszystkich pozostałych, czyli każdego
z nas, wielkim dobrem. Pozwolę sobie publicznie wyrazić przekonanie, iż nasze dzisiejsze spotkanie nie
jest wcale ze swej istoty jakimś zebraniem skromnych posiadaczy. Odwrotnie, tak ogromnie obdarzeni istniejemy
już czterdzieści lat, jak mało które w Polsce czasopismo, a naszego największego bogactwa –
klimatu wewnętrznego naszej redakcji, wręcz nie jestem w stanie opisać słowami; mógłbym najwyżej wskazać
na jakąś muzykę z jej harmonią i kontrapunktem. Na tym zebraniu będziemy planowali treść dalszych
numerów. I rzucam hasło: „Róbmy nadal taką rzecz, żeby się okazała niezła”. A jak jednym
słowem nazwać symbolicznie tę właściwość naszych dawnych i obecnych zamiarów, trwających przez całe
dziesięciolecia, nieprzekreślanych wraz z życiem tych, którzy odeszli, a utrzymywanych przez tych,
którzy pozostali, jeżeli te zamiary mają przechować w kulturze naszą tożsamość, a pragną ją jeszcze
utrwalać, zachowywać, przekazywać dalej? Treści wybrane i ułożone przez każdego z nas okażą się,
chwała Bogu, bardzo różne, ale nasze wspólne działanie nie polega na wzajemnym „kasowaniu” sobie
wartości, którym każdy z nas z osobna hołduje. To już jest naszą tradycją od samego początku pisma.
Może zatem nasze czasopismo zasłużyło co najmniej na ten charakteryzujący nas rys, na ten sens ukryty
w dodanym terminie, który dzięki muzyce jest dla nas w całej pełni zrozumiały: RES FACTA NOVA
(ostinato).

Michał Bristiger
przewodniczący Rady Redakcyjnej „Res Facta Nova” w latach 1967-2010

Michał Bristiger (1921-2016)

Michał Bristiger, muzykolog. Odbył studia lekarskie we Lwowie
(1940-41), Bolonii
(1945-46) i Warszawie (1946-51). Studiował również w Wyższej Szkole
Higieny Psychicznej
w Warszawie. Uczył się gry na fortepianie m.in. u Giuseppe Piccioli w
Bolonii
i u Jerzego Lefelda w Warszawie. W latach 1948-53 studiował muzykologię
na
Uniwersytecie Warszawskim, w 1955 roku uzyskał tytuł magistra
muzykologii. W 1951 roku
rozpoczął pracę zawodową w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu
Warszawskiego jako asystent,
a następnie w latach 1958-70 jako adiunkt. W latach 1959-60 w ramach
stypendium
odbył studia zagraniczne w zakresie historii i teorii muzyki w Accademia
di Santa
Cecilia w Rzymie i Centre National de la Recherche Scientifique w
Paryżu. W 1963
doktoryzował się na podstawie dysertacji „Forma wariacyjna w muzyce
instrumentalnej
Renesansu” napisanej pod kierunkiem Józefa M. Chomińskiego. Praca
(nieopublikowana,
jedynie jej części ukazały się w kraju i za granicą w formie artykułów)
została
nagrodzona przez Ministra Szkolnictwa Wyższego. Od 1970 roku był
pracownikiem naukowym Instytutu Sztuki Państwowej Akademii Nauk w
Warszawie, gdzie w 1980 habilitował się na podstawie
pracy „Związki muzyki ze słowem. Z zagadnień analizy muzycznej” (wyd.
PWM, Kraków
1986). W 1982 otrzymał tytuł docenta, a w 1990 profesora zwyczajnego. W
1991
przeszedł na emeryturę.

W latach 1985-88 prowadził badania jako senior fellow w Institut für die
Wissenschaften von Menschen w Wiedniu. Brał udział w wielu konferencjach muzykologicznych
w Polsce i na świecie. Współorganizował kilkadziesiąt polsko-włoskich konferencji
muzykologicznych. Prowadził zajęcia dydaktyczne z zakresu teorii i estetyki muzyki oraz
historii muzyki na Uniwersytetach: Warszawskim (1955-72), Jagiellońskim (1970-1976), Adama Mickiewicza
w Poznaniu (1983-85, 1987/88) oraz na studium doktoranckim Instytutu Sztuki PAN (1990-1991). Od
1983 współpracował z Instytutem Muzykologicznym Uniwersytetu w Palermo, a w latach
1992-1998 był zatrudniony na stałe jako profesor muzyki na Uniwersytecie Kalabryjskim w Arcavacata
di Rende i równolegle przez trzy lata wykładał na Uniwersytecie Macerata-Fermo. Był konsultantem
artystycznym w Teatrze Wielkim w Poznaniu i Łodzi oraz rektorem Międzynarodowej Akademii
Mozartowskiej w Krakowie (1994/95). W latach 1994-1998 był kierownikiem artystycznym
„Incontri” we Włoszech (Canna-Nocara i Nocera Terinese).

Ważną dziedziną działalności Michała Bristigera jest krytyka muzyczna, popularyzacja muzyki oraz aktywne
uczestnictwo w organizacji życia muzycznego. W latach 1952-57 współredagował dział muzyczny
w „Przeglądzie Kulturalnym”. Od 1967 jest redaktorem naczelnym założonego przez siebie
czasopisma „Res Facta” (po przerwie wznowionego jako „Res Facta Nova”) oraz
towarzyszącej periodykowi „Biblioteki Res Facta”. Był twórcą i redaktorem naczelnym
wydawanej w latach 1972-89 serii muzykologicznej „pPagine. Polsko-włoskie materiały muzyczne.
Argomenti musicali polacco-italiani”, zawierającej materiały z organizowanych przez niego
sympozjów. W 2001 powołał do życia stowarzyszenie i czasopismo internetowe o charakterze
akademickim „De Musica”, w którym zamieszczane są prace autorów polskich i zagranicznych dotyczące muzyki, filozofii,
estetyki, poezji i literatury. Ponadto w 1970 roku został członkiem redakcji „Collage”
(Palermo), a w latach 1978-1986 był członkiem kolegium redakcyjnego „Acta Musicologica”,
czasopisma wydawanego przez Międzynarodowe Towarzystwo Muzykologiczne. W 1980 został członkiem redakcji
„International Review of the Aesthetics and Sociology of Music” (Zagrzeb). Zajmuje się również
muzyczną publicystyką radiową, współtworząc magazyn „Atelier” w Programie II Polskiego
Radia.

Jest członkiem prestiżowych komitetów i stowarzyszeń naukowych w kraju i zagranicą,
m.in. Rady Artystycznej w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie, konsultantem
artystycznym Festiwalu Muzycznego Polskiego Radia, członkiem honorowym Związku Kompozytorów Polskich, członkiem
Rady Naukowej Instytutu Sztuki PAN i Komitetu Nauk o Sztuce PAN oraz Antiquae Musicae Italicae Studiosi
w Bolonii (od 1977). Od 1978 jest członkiem korespondentem Accademia delle Scienze dell'Instituto
di Bologna, a od 1994 członkiem honorowym Institute of Advanced Musical Studies w Londynie.
Jest również członkiem założycielem Towarzystwa im. Witolda Lutosławskiego.

Za swoją działalność otrzymał wiele nagród, m.in.: Nagrodę Związku Kompozytorów Polskich (1983), Nagrodę Fundacji
im. Alfreda Jurzykowskiego w Nowym Yorku za całokształt swojej pracy (1993), Nagrodę Muzyczną Polskiego Radia
(2001). W 2004 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu w Palermo, a rok później został
laureatem Dorocznej Nagrody Ministra Kultury w dziedzinie muzyki.

Michał Bristiger specjalizuje się w problematyce relacji między muzyką a słowem we włoskiej muzyce
wokalnej XVII i XVIII wieku. Jest autorem wielu przekładów librett operowych i tłumaczeń tekstów
muzykologicznych z języka włoskiego. W 2001 Instytut Sztuki PAN wydał tom prac zebranych „Myśl
muzyczna” ilustrujący interdyscyplinarny charakter zainteresowań Michała Bristigera.

(biogram za www.nifc.pl)

Maciej Jabłoński (1962-2017)

Maciej Jabłoński, muzykolog, organizator życia muzycznego, publicysta,
redaktor. W latach 1981-1987 studiował muzykologię na Uniwersytecie im.
Adama Mickiewicza w Poznaniu (1987 - praca magisterska pt. Wybrane
zagadnienia semiotycznej refleksji nad muzyką w świetle
triadyczno-trychotomicznej teorii znaku Charlesa S. Peirce'a) zaś w 1999
roku uzyskał stopień doktora na postawie pracy Muzyka jako znak. Wokół
semiotyki muzyki Eero Tarastiego.

W 1994 roku założył Agencję Artystyczną „Art-Power”, zajmującą się
organizacją festiwali i koncertów na terenie Polski i będącą oficjalnym
reprezentantem Ewy Podleś w Polsce. W latach 1992-1994 był dyrektorem
artystycznym Teatru Wielkiego im. S. Moniuszki w Poznaniu.

Uczestniczył w wielu konferencjach muzykologicznych, brał udział w
organizacji wielu konferencji, festiwali i koncertów.

Był kierownikiem artystycznym Dni Muzyki G. Rossiniego, a także
dyrektorem artystycznym festiwali Dni Muzyki i Teatru. Od 1989 jako
krytyk muzyczny współpracuje z periodykami i prasą codzienną.

Był członkiem Zarządu Towarzystwa Muzycznego im. H. Wieniawskiego w
Poznaniu (1993-2002). Jest członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół
Nauk (od 1992), Komisji Naukowej Towarzystwa Muzycznego im. H.
Wieniawskiego w Poznaniu (od 1992), Kolegium redakcyjnego „Res Facta
Nova” Warszawa – Poznań (od 1993), członkiem zwyczajnym Związku
Kompozytorów Polskich (od 1998).

(biogram za www.nifc.pl)

Jan Stęszewski (1929-2016)

Polski muzykolog. Urodził się w 1929 roku, zmarł 21 września 2016
roku. Muzykologię studiował na Uniwersytecie Poznańskim pod kierunkiem
Adolfa Chybińskiego i Mariana
Sobieskiego. Dyplom uzyskał w 1952 na podstawie pracy o scherzach
Chopina. Po studiach pracował (do 1975)
w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk. W latach 1975-1999 był
kierownikiem Zakładu Muzykologii Uniwersytetu
Poznańskiego, którego jest profesorem. Prezes Związku Kompozytorów
Polskich w latach 1969-73 oraz członek władz
International Musicological Society od 1977 do 1987. Jako specjalista w
dziedzinie etnomuzykologii i antropologii
muzycznej zajmował się elementami ludowości w muzyce Chopina. Niemałe
znaczenie dla interpretacji twórczości kompozytora
mają także studia Stęszewskiego nad historią rytmów mazurkowych oraz
badania nad kategorią narodowości w muzyce.

Zainteresowania badawcze profesora Stęszewskiego koncentrują się na
etnomuzykologii, zwłaszcza na folklorze polskim,
metodologii muzykologicznej oraz jej interdyscyplinarności, a także na
historii muzyki polskiej od XVII do XX w.
Szczególne znaczenie dla muzykologii mają jego prace dotyczące pojęć
stosowanych w dyscyplinie (np. Apokope 1967,
Wzór, czy model 2003). Stęszewski należy do najbardziej aktywnych
społecznie i organizacyjnie muzykologów polskich.
Jego szczególną zasługą jest reaktywacja ośrodka muzykologii na
uniwersytecie w Poznaniu. W latach 1948-52 Jan
Stęszewski studiował muzykologię u A. Chybińskiego i M. Sobieskiego oraz
dodatkowo etnografię
u E. Frankowskiego i J. Gajka na uniwersytecie w Poznaniu; ponadto
1951-53 uczył się gry na
fortepianie w PWSM w Poznaniu. W latach 1951-1975 pracował w Instytucie
Sztuki Polskiej Akademii
Nauk (do 1959 Państwowy Instytut Sztuki); tamże 1965 uzyskał stopień
doktora na podstawie pracy „Problematyka
historyczna kurpiowskich pieśni” (promotor J.M. Chomiński), a w 1994
habilitował się na
Uniwersytecie Adama Mickiewicza. W latach 1975-2000 był kierownikiem
Zakładu Muzykologii tamże; ponadto od 1973
prowadzi seminarium magisterskie na Uniwersytecie Jagiellońskim;
wykładał m.in. na uniwersytetach: w Krakowie,
Warszawie, Lublinie (KUL), Berlinie (Freie Universität.) Getyndze,
Gironie. Rozwinął szeroko zakrojoną działalność
organizacyjną na polu nauki, m.in. w latach 1969-73 był przewodniczącym
Sekcji Muzykologów Związku Kompozytorów
Polskich, w latach 1973-79 prezesem ZKP, w latach 1977-83 członkiem
zarządu Międzynarodowego Towarzystwa
Muzykologicznego, od 1979 do 1999 roku przewodniczącym Polskiej Rady
Muzyki przy UNESCO, w latach 1984-87
wiceprzewodniczącym International Music Counsil, od 1976 jest członkiem
głównego komitetu i jurorem Olimpiad
Artystycznych, od 1973 członkiem jury Ogólnopolskiego Festiwalu Kapel i
Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu
Dolnym, a od 1981 jego przewodniczącym; od 1961 członkiem komitetu
redakcyjnego O. Kolberg Dzieła Wszystkie
oraz od 1996 wiceprzewodniczącym komitetu redakcyjnego H.Wieniawski
Dzieła Wszystkie.

(biogram za www.nifc.pl)

Mieczysław Tomaszewski (1921-2019)

Polski muzykolog i edytor. Profesor Akademii Muzycznej w Krakowie, kierownik Katedry Teorii
i Interpretacji Dzieła Muzycznego. Reprezentuje muzykologię zorientowaną humanistycznie. Studia
muzykologiczne odbył u S. Łobaczewskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim (1954-59); doktoryzował
się na Uniwersytecie Adama Mickiewicza na podstawie rozprawy Twórczość F. Chopina i jej recepcja
(1984). Od 1952 pracował w Polskim Wydawnictwie Muzycznym w Krakowie (od 1954 redaktor naczelny,
1965-88 dyrektor). 1960-66 wykładał teorię i estetykę muzyczną na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1959
był wykładowcą w PWSM (Akademia Muzyczna) w Krakowie (od 1971 docent, od 1989 profesor); 1966-86
kierował założonym przez siebie Podyplomowym Studium Edytorstwa Muzycznego, od 1967 Katedrą Edytorstwa
Muzycznego, 1976-86 Zespołem Analizy i Interpretacji Muzyki. 1982-85 był członkiem Rady Głównej
Szkolnictwa Wyższego. Redagował liczne serie edytorskie, m.in. Documenta Chopiniana, Biblioteka Chopinowska,
Biblioteka Małych Partytur, Musica Viva. Opublikował prace z zakresu ontologii, analizy
i interpretacji dzieła muzycznego, relacji słowo-muzyka, teorii i historii pieśni oraz chopinologii.
Prowadził Spotkania Muzyczne w Baranowie, przewodniczył Radzie Naukowej Towarzystwa im. F. Chopina
i Międzynarodowym Sympozjom Chopinologicznym w Warszawie. Obecnie działa w Polskiej Akademii
Chopinowskiej. Jest członkiem Rady Programowej Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina. Prowadzi badania nad
muzyką czasów romantyzmu i nad romantyzującym nurtem polskiej muzyki współczesnej, nad teorią pieśni
europejskiej i pokrewieństwem sztuk. Centrum jego zainteresowań stanowi twórczość Fryderyka Chopina.
Oprócz chopinologicznych prac naukowych – których zwieńczeniem jest bezprecedensowa i obszerna
synteza Chopin: człowiek, dzieło, rezonans (Poznań 1998) – Mieczysław Tomaszewski jest także autorem
poświęconych kompozytorowi książek popularnonaukowych oraz audycji radiowych. M. Tomaszewski wygłaszał
wykłady, odczyty i referaty dotyczące twórczości kompozytora i muzyki polskiej m.in. w: Paryżu,
Dijon, La Chatre (Nohant), Valldemosie, Mariańskich Łaźniach, Wiedniu, Grazu, Gamming, Dreźnie, Lipsku,
Hamburgu, Essen, Dusseldorfie, Chemnitz, Aarchus, Wilnie, Bratysławie, Londynie i Nowym Jorku.

(biogram za www.nifc.pl)